O meu particular ritual inclúe comezar o ano vendo Casablanca, escoitando Suzanne e principiando un novo libro. Nesta ocasión decanteime polo que me regalou Pepe, un vello militante do PCE. De momento, quédome con estas consideracións sobre a diferenza entre un líder e un dirixente:
“A exaltación do líder sen proxecto produce unha figura de barro. Por iso prefiro o termo dirixente, palabra tan querida por Bertolt Brecht e analizada por W. Reich (…). Quen elixen ao líder, quen o votan, son quen ao día seguinte o poñen “contra a parede”. O líder é tamén un produto de consumo, coma unha construción do desexo da xente de ter un santo ou un deus ao que lle render culto e ao que non tardan en deixar por outro. Forma parte do consumismo que o capitalismo introduciu no campo da política. Xa que logo, o líder representa a esperanza que no mercado político pode ter unha nova marca para que venda. Neste caso, vender é chegar ás institucións, mentres que o dirixente, ao igual que o director dunha orquestra, dirixe a partitura. No caso do dirixente conxúgase e harmonízase o colectivo co individual. O dirixente resulta elixido en función da súa capacidade, non da súa imaxe. Outra diferenza entre o líder e o dirixente é que primeiro pide adhesións mentres que o segundo demanda participación, apoio e crítica”.
